Legenda z Siemnic

Zamojski Kwartalnik Kulturalny, Nr 1/2008, s.58-59.
Barbara Typek

Nieznany obraz przedstawiający legendę

 z Siemnic w gm.Rachanie.

Kilka miesięcy temu w moje ręce, przypadkiem dostała się kolorowa kserokopia nieznanego obrazu przedstawiającego legendę z Siemnic. Legenda jest dość dobrze znana i często publikowana[1]. Według niej w 1382r. Książę Władysław Opolczyk wioząc obraz Matki Boskiej z Bełza do Opola, zatrzymał się na odpoczynek w siemnickim lesie. Na czas postoju obraz zawieszono na olbrzymim dębie. Po odjeździe orszaku księcia z obrazem, na dębie zajaśniało oblicze Matki Boskiej, co miejscowi uznali jako cud. Na dębie zawieszono kopię obrazu, do którego zaczęły ściągać pielgrzymki. W końcu XVIIw. ówczesny właściciel Siemnic, Łukasz Franciszek Prusinowski, otoczył dąb ogrodzeniem z 9 kolumnami kamiennymi, a obok wzniesiono drewnianą cerkiewkę. Z czasem cerkiew podupadła. Nowy właściciel Siemnic, Robert Dobrzelewski kazał ją rozebrać w 1840r. i w tym miejscu postawił młyn. Wyposażenie cerkwi przeniesiono do cerkwi parafialnej w Czartowcu. Część ikon trafiła do dworu w Siemnicach.

W 1865r. obraz Matki Bożej przeniesiono do nowej kaplicy nad źródłem w Czartowczyku /Gołaicha lub Kołaicha/, gdzie ściągały pielgrzymki. W olbrzymi stary dąb w 1876r. uderzył piorun, niszcząc jego wierzchołek. Miejscowa ludność w pniu drzewa wyciosała olbrzymie wnętrze, które mogło pomieścić 6 osób, a nim umieszczono figurę św. Jana Nepomucena. Pod koniec XIXw. Bronisław Holtzer/właściciel Siemnic od 1863r/. [2]chciał rozebrać ogrodzenie i 9 kamiennych kolumn, ale mieszkańcy sprzeciwili się temu. Dziś ani cerkiew, ani dąb już nie istnieją. W miejscu gdzie dawniej stały, na pamiątkę wznosi się metalowy krzyż, a legenda jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Ma też potwierdzenie w XIXw. źródłach/SGKP o niej wspomina/[3]. Obraz Matki Bożej znajduje się prawdopodobnie w kościele w Czartowcu.

Posiadana przeze mnie kserokopia obrazu przedstawia właśnie dąb z umieszczoną na nim kopią obrazu, a przed nimi stojących wieśniaków/od lewej stoi ojciec, pośrodku klęczy matka, obok niej z prawej stoi małe dziecko/. Obok nich, w tle widoczne dwie inne postacie,oddalające się od dębu.Dokoła dębu widoczne resztki kamiennego ogrodzenia z kolumnami. W tle zabudowania XIXw. Grodysławic, wsi leżącej naprzeciw Siemnic, garby Grzędy Sokalskiej i rozlewisko/staw?/, dziś już nie istniejące. Na odwrocie obrazu znajduje się podpis:

„Zrąb dębu w Siemnicy w powiecie hrubieszowskim, w którym przed 100 laty msze odprawiano mal. z natury 1864r.”

         Twórca obrazu nie jest znany. Nie wiem też, kto posiada oryginalny obraz. Do mnie kserokopia trafiła przypadkiem, przekazywana z rąk do rąk wśród mieszkańców okolicy. Wiem tylko, że oryginalny obraz ma pewien Pan, mieszkający gdzieś w Polsce, który kilka lat temu był tu śladami obrazu. Dla mnie, jako historyka sztuki jest to bezcenne źródło historyczne, gdyż potwierdza istnienie dębu z kopią obrazu, a więc i częściowo legendę. Obraz namalowany został w 1864r., czyli na rok przed przeniesieniem obrazu do kaplicy w Czartowczyku. Nie ma na obrazie drewnianej cerkwi, która miała stać w pobliżu dębu, a zatem już w 1864r.nie istniała. SGKP z końca XIXw. już o niej również nie wspomina. Obraz, jak wskazuje podpis został namalowany z natury, a więc jest to niewątpliwe źródło nie tylko do dziejów Siemnic, ale

i widocznych w dali Grodysławic. Gdyby udało się znaleźć właściciela obrazu, odtworzyć jego losy oraz dokonać wnikliwej analizy obrazu, wiele ciekawych informacji można by było uzyskać. Zarówno sam obraz, jego treść, jak i sam autor są godne uwagi, zwłaszcza dla nas mieszkańców okolicy, znających tę legendę. Być może był on namalowany na zlecenie któregoś z właścicieli Siemnic /w czasie, gdy powstał był nim Bronisław Holtzer/ i zdobił dwór w Siemnicach. Zagadkę może rozwiązać właściciel obrazu, o ile uda się go odnaleźć.